Wat is kwalitatief onderzoek?

Bij kwalitatief onderzoek zijn de gegevens die je verzamelt en analyseert niet uit te drukken in cijfers. Je verzamelt bijvoorbeeld meningen, ervaringen of observaties van gedrag. Aan de hand daarvan probeer je een concept of fenomeen beter te begrijpen. Vaak gebruik je kwalitatief onderzoek voor onderwerpen waar nog relatief weinig onderzoek naar is gedaan. Wat de exacte betekenis van kwalitatief onderzoek is? Dat lees je hieronder.

Kwalitatief onderzoek is het tegenovergestelde van kwantitatief onderzoek. Het verschil tussen kwantitatief en kwalitatief onderzoek is dat je bij kwantitatief onderzoek data in de vorm van cijfers centraal staat. De betekenis van kwalitatief onderzoek is juist dat je data verzamelt die in woorden of observaties zijn uit te drukken.

Je gaat bijvoorbeeld mensen interviewen, neemt enquêtes met open vragen af of doet een case study of literatuuronderzoek. Zo krijg je meer diepgaand begrip van een concept of fenomeen.

Kwalitatief onderzoek is meestal meer kleinschalig. Het onderzoeksdoel is dan ook anders. Je doel is niet, zoals bij kwantitatief onderzoek, om een hypothese te bevestigen of verwerpen. In plaats daarvan wil je je kennis vergroten over een fenomeen waar relatief weinig onderzoek naar is gedaan. Je gaat dus inductief te werk: door data te verzamelen, hoop je patronen te ontdekken. Die patronen kunnen de basis vormen voor een hypothese of theorie.

De belangrijkste kenmerken van kwalitatief onderzoek zijn als volgt:

• De data in het onderzoek zijn niet-cijfermatig, maar zijn uit te drukken in woorden, meningen, ideeën of concepten.
• Systematisch onderzoek doen is minder belangrijk. De focus ligt op jouw interpretatie van de data.
• De onderzoeksmethode is vaak flexibel. Je zit niet aan een strak protocol vast.
• Het onderzoek is inductief: je gaat data analyseren en interpreteren om zo patronen te ontdekken en op basis daarvan tot een theorie te komen.
• Je hebt meestal een kleinere steekproef. De focus ligt op diepgaand inzicht krijgen in één of een paar gevallen. Het doel is niet om zoveel mogelijk gevallen te bekijken.

Als je kwalitatief onderzoek doet, kun je onder meer de volgende onderzoeksmethoden gebruiken:

• Etnografisch onderzoek: je gaat als onderzoeker deel uitmaken van een groep of organisatie om zo de cultuur binnen die groep of organisatie te beschrijven.
• Observaties: je observeert een groep of bepaalde situaties en noteert alles wat je ziet, hoort of ervaart om dat vervolgens te interpreteren.
• Kwalitatieve interviews: je ondervraagt respondenten één op één over een bepaald onderwerp.
• Focusgroep: je laat respondenten in een groep over het onderwerp discussiëren om zowel uit hun individuele meningen als uit de interactie informatie te kunnen halen.
• Kwalitatieve enquêtes: je stelt open vragen in een digitale of papieren vragenlijst om te ontdekken wat de meningen van respondenten over het onderwerp zijn.
• Literatuuronderzoek: je analyseert bestaande literatuur over jouw onderwerp om zo tot informatie te komen.
• Secundair onderzoek: je bestudeert bestaande data (zoals teksten, video’s of audio-opnames) om op die manier patronen te vinden.

Houd er rekening mee dat bij kwalitatief onderzoek jouw interpretatie van de data een grote rol speelt. Jij bent als onderzoeker nooit volledig subjectief, omdat je bepaalde keuzes maakt in hoe je data analyseert en duidt. Reflecteer hierop in het discussiehoofdstuk. Beschrijf ook in het methodehoofdstuk hoe je te werk bent gegaan en waarom je bepaalde keuzes hebt gemaakt.

Als je de data hebt verzameld volgens jouw gekozen onderzoeksmethode, is het tijd voor de data-analyse. Je data kunnen uitgewerkte transcripten van interviews zijn, maar ook enquête-antwoorden, video-opnames of aantekeningen tijdens observaties.

Bij het analyseren van de data ga je vaak als volgt te werk:

• Maak de data analyseerwaardig. Maak van de opgenomen interviews bijvoorbeeld transcripten of werk je geschreven notities uit in een net document.
• Verken patronen. Kijk of je bij een eerste blik op de data al bepaalde patronen kunt herkennen.
• Codeer de data. Bedenk op basis van je eerste verkenning wat mogelijke codes zijn. Soms zijn dat bepaalde woorden, uitspraken die in een bepaalde richting wijzen of emoties die uit de tekst blijken. Dit soort codes gaan je helpen om de data te categoriseren.
• Bundel de codes. In het begin heb je misschien veel verschillende codes. Nu is het tijd voor de tweede slag: je gaat de codes samenvoegen. Zo kom je tot bredere thema’s, die je helpen om definitieve conclusies te trekken.

Voor het analyseren van de data kun je inspiratie halen uit ander onderzoek. Hoe pakken andere onderzoekers dit aan? Past bij jouw onderzoek bijvoorbeeld discoursanalyse goed of zou je eerder een inhoudsanalyse doen? Kijk ook wat voor codes andere onderzoekers gebruiken. Wellicht helpt dat je bij jouw codeerschema.

Kwalitatief onderzoek heeft een paar voordelen ten opzichte van kwantitatief onderzoek, maar er kleven ook nadelen aan.

De voordelen zijn als volgt:

• Je krijgt een diepgaand inzicht in hoe jouw steekproef ergens tegenaan kijkt of in bepaald gedrag of specifieke concepten. Met kwantitatief onderzoek worden data meer versimpeld; bij kwalitatief onderzoek is dat niet het geval.
• Je komt tot nieuwe ideeën. Juist door de open vragen kun je tot ideeën voor vervolgonderzoek of tot inzichten komen waar je zelf nog niet aan had gedacht.
• Je doet onderzoek in een natuurlijke omgeving. Je observeert mensen bijvoorbeeld in hun eigen omgeving en stelt weinig-sturende vragen in een interview. Daardoor worden de data minder beïnvloed door de setting waarin de geïnterviewden zich bevinden. Let op: dit verschilt wel per onderzoeksmethode. Zo is onderzoek via een focusgroep in een laboratorium minder natuurlijk dan etnografisch onderzoek.
• Het onderzoek is meer flexibel. Je kunt terwijl je bezig bent de manier van dataverzameling en de vorm van data-analyse aanpassen als dat beter passend is.

Mogelijke nadelen van kwalitatief onderzoek zijn:

• Het onderzoek is minder betrouwbaar. Doordat je in een natuurlijke setting en/of met meer flexibele methodes onderzoek doet, kunnen de data door allerlei zaken worden beïnvloed. Dat maakt het moeilijk om tot dezelfde resultaten te komen als een andere onderzoeker jouw onderzoek herhaalt.
• Je rol als onderzoeker beïnvloedt de resultaten. Kwalitatief onderzoek is vaak meer subjectief, omdat jij als onderzoeker zelf een belangrijke rol speelt bij het interpreteren en analyseren van de data. Dat maakt de repliceerbaarheid van het onderzoek kleiner. Iedere onderzoeker zal dezelfde data weer anders interpreteren.
• Kwalitatief onderzoek kost meer tijd. Meestal is het erg arbeidsintensief om de data analyseerwaardig te maken. Zo ben je vaak lang bezig met het transcriberen van interviews. Ook moet je vaak handmatig data analyseren en coderen, wat erg tijdrovend kan zijn.
• De steekproef is vaak klein. Dat maakt het lastiger om de resultaten te generaliseren naar de totale populatie.

De keuze tussen kwalitatief en kwantitatief onderzoek is niet de enige methodekeuze die je te maken hebt. Wij helpen je graag bij alles rondom het schrijven van je scriptie én het doen van je onderzoek. Lees verder in onze kennisbank voor meer tips en uitleg.

Zo geven we ook een overzicht van de onderzoeksmethoden, uitleg over de onderzoeksopzet en toelichting op allerlei onderzoeksbenaderingen. Lees daarnaast in ons artikel over het methodehoofdstuk hoe je de gemaakte methodekeuze op de juiste manier beschrijft.